It Wrede Paradys is een boek dat iets met me deed. Ik had het meegenomen omdat het al heel lang geleden was dat ik een Friestalig boek had gelezen, maar ook omdat het toen het uit kwam best een beetje een hype was in Friesland en ik er altijd nieuwsgierig naar was. Blij dat ik dat gedaan heb, want het boek raakte me. Ik voelde herkenning.
Herkenning
Het eerste aspect van die herkenning is natuurlijk dat ik zelf Fries ben. Ik ken uit tweede hand het fenomeen emigratie; aan beide kanten van mijn familie zijn er ooms/neven en aanverwante artikelen geëmigreerd, datzelfde geldt voor familie van veel van mijn vrienden. Maar al lezende bleek dat de herkenning dieper ging dan dat.
Levensverhalen
Mensen interesseren me. Ik lees graag biografieën van mensen, “gewone” net zozeer als beroemde. It Wrede Paradys – het wrede paradijs- vertelt de (beknopte) levensverhalen van veel mensen, die allemaal op een bepaald moment het geluk in een ander land zochten. Deze verhalen zijn stuk voor stuk boeiend. Sommige dingen bleven me hiervan bij, maanden nadat ik het boek uit had. Het afscheid nemen van de achterblijvende families bijvoorbeeld, de oude opa die emotioneel wordt als hij hoort dat zijn kleindochter haar zoon zijn naam geeft. Bepaalde delen waren ronduit ontroerend; verhalen van verdriet, gemis en heimwee die naast nieuw geluk kunnen bestaan. Het boek heet niet voor niet het wrede paradijs; makkelijk hadden de emigranten het niet.
Oer us skynt deselde sinne, hwer’t wy op de wrald ek binne
Troost en verbondenheid
Het tegeltje met de Friese uitdrukking ‘Oer us skynt deselde sinne, hwer’t wy op de wrald ek binne’ (over ons schijnt dezelfde zon, waar wij op de wereld ook zijn) is in de huiskamers van veel van de geëmigreerde mensen in dit boek te vinden. Het geeft een bepaalde verbondenheid aan; met het heitelân, met familie maar ook gewoon als mensen met elkaar. Ik heb zelf nota bene jarenlang een tegeltje met deze uitdrukking in mijn woonkamer gehad, voor mij gaat er troost en een gevoel van verbondenheid vanuit die ik mooi vind.
Mooie Friese woorden
In een van de verhalen wordt aan een man gevraagd wat hij het mooiste Friese woord vind. Deze man antwoord ‘Leauwe’ (geloven of geloof hebben). Dit past ook bij veel van de mensen in het boek, die veelal Christelijk zijn. Ik heb een ander favoriet woord in het Fries: ‘langst’ of ‘langstme’. Verlangen naar, missen. Langstme ken ik zelf namelijk ook. Zes jaar geleden ben ik ook geëmigreerd. Nou ja, verhuisd. Maar wel uit Friesland vertrokken. En natuurlijk zijn er voor mij enorm veel zaken anders dan voor de mensen in dit boek. Ik ben geen boer (90% van de mensen in het boek wel), heb geen achtergrond in de ‘Christian Reformed Church’ en, ook wel belangrijk, ik verhuisde niet duizenden kilometers verderop. Voor mij is het makkelijker om even terug te gaan naar mijn geboorteplaats; de plek waar ik tot mijn 33e woonde en daar mijn familie te zien. Dat was voor de Friese emigranten in de jaren 30,40, 50 en 60 een stuk anders. Maar toch herken ik het gevoel van langstme, het gevoel opnieuw te moeten wortelen. Je kunt het meisje wel uit Sneek halen, maar Sneek niet uit het meisje. Of Oudeschoot. Of Nijelamer. Of noem maar op.
Heimwee
De oplossing tegen al te heftige heimwee, zo blijkt uit veel verhalen in It Wrede Paradys, is terugreizen, zoals ik dat zelf regelmatig doe. Dat helpt bij het opbouwen van een ander leven, op een andere plek. Ik ben blij dat ik dit boek gelezen heb, de verhalen van al die totaal verschillende mensen in Canada, Australië, Nieuw Zeeland, Amerika die stuk voor stuk (meestal) hun plek vonden, leerden leven met een mengeling van nieuw geluk en gemis, en die allemaal in hun hart Fries bleven. Bijzonder boek.
Aanrader dus!
Nou vraag ik me af of er onder de Ogmalezers meer mensen zijn die Friestalige boeken lezen? Of in een andere volkstaal? Er is een Nederlandse vertaling van It Wrede Paradys, en ik hoop dat veel meer mensen dit gaan lezen. Want dat verdient dit boek. Sa is it, en net oars!
[bol_product_links block_id=”bol_5a66454d3189b_selected-products” products=”1001004001524763,9200000011503346″ name=”it wrede paradys” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”250″ cols=”1″ show_bol_logo=”1″ show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]
5 Comments
Mirjam Hoorman
11 april 2018 at 07:00Wat heb je dat mooi omschreven. Je maakt me echt nieuwsgierig naar dit boek. Ik beheers geen volkstaal, dus lees er ook geen boeken in. Maar het verlangen ken ik wel. En het gevoel ontworteld te zijn. Al is dit eigen keuze. Liefs MiM
henriette
11 april 2018 at 10:23heel soms lees ik in het fries of duits of frans, heel geregeld in het engels, maar voor gewoon ontspanning toch het liefst nederlands. Dit boek stond op mijn “lijstje” om een keer te lezen en zag het nu (nav je stukje) in de “kobo”lijst staan. Ben zelf ook een Fries om utens
hanneke161
11 april 2018 at 13:27Nee, verder dan Nederlands en Engels kom ik niet (meer). Fries heb ik nooit beheerst, Frans vroeger wel gelezen – maar dat raak je dus ook kwijt, als je het niet gebruikt….
misty
11 april 2018 at 14:04Ik ben Fries en ben ook verhuisd naar het zuiden. Ik heb het boek in het Nederlands gelezen, mooi. Op een tweedehands boekenmarkt heb ik de Friese editie gekocht maar nog niet gelezen. Het is al lang geleden dat ik het boek heb gelezen, wellicht ga ik het binnenkort wel in het Fries lezen!
Wieneke
17 april 2018 at 17:48Als Rotterdamse die 20 jaar geleden in Fryslân te plak kaam heb ik flink Friese les gehad. Niet alleen omdat ik het leuk vond om in Fries gezelschap niet te hoeven zeggen dat ik er niks van versta, maar ook omdat ik vind dat als je ergens komt wonen je je wel een beetje moet aanpassen. Nooit een seconde spijt van die cursus en oefeningen gehad, maar de taal echt goed spreken ….. nee, dat kan ik niet, al weet ik wel heel veel woorden. It wrede paradys was een van de vele boeken die ik in het Fries heb gelezen. Het leestempo ligt ongeveer net zo hoog als bij Engelstalige boeken. Het was een heel interessant boek dat ik zelf aan heel veel mensen al heb aangeraden. Nou ja, dan lezen ze het maar in het Nederlands 🙂